Będąc rodzicem młodego sportowca pewnie zastanawiacie się Państwo, w jaki sposób możecie pomóc mu na jego drodze do rozwoju sportowego. Po pierwsze, warto zdać sobie sprawę, że jako rodzic odgrywam bardzo ważną rolę. Badanie z zakresu psychologii sportu, dotyczące wpływu osób znaczących we wspieraniu talentów sportowych (Siekańska, 2015) pokazuje, że oprócz trenerów, to właśnie rodzice są źródłem wsparcia emocjonalnego oraz instrumentalnego (dotyczącego przekazywania wiedzy na temat sposobu postępowania). Co bardzo istotne, okazało się, że dużo ważniejsze od sportowych tradycji, zamiłowań do sportu w rodzinie czy uwarunkowań genetycznych jest…dobry klimat motywacyjny panujący w domu! Jak go stworzyć? Oto kilka wskazówek:
1) Zapytaj o motywy, jakimi kieruje się Twoje dziecko.
Zadawaj otwarte pytania- „dlaczego chcesz grać w siatkówkę?” albo „co najbardziej lubisz w tym sporcie?” Dają one okazje do poznania prawdziwych przyczyn uprawiania danej dyscypliny przez dziecko. Staraj się zadawać otwarte pytania, w ten sposób nie narzucasz swojej odpowiedzi, dajesz przestrzeń młodej osobie.
2) Pielęgnuj jeden z najważniejszych czynników, który decyduje o jakości i czasie trwania dziecka w sporcie.
Mowa oczywiście o czerpaniu radości, przyjemności z tego, że uczestniczy się w tym sporcie. Element, który pojawia się w każdym moim wpisie dotyczącym psychologii sportu na stronie Akademii Siatkówki. Szczególnie na początku przygody dziecka ze sportem, ma się on stać dobrą zabawą, kojarzyć się z pozytywnymi emocjami. Wzrasta w ten sposób prawdopodobieństwo zaangażowania młodej osoby w sport w dłuższej perspektywie czasu. Pytaj: „jak się dzisiaj bawiłeś na treningu?”, obserwuj, w jakim nastroju wychodzi i przychodzi z treningu, przeżywaj razem z nim pozytywne emocje.
3) Dbaj o potrzeby swojego dziecka.
Na bazie niezwykle istotnej, nie tylko w sporcie, teorii autodeterminacji, możemy wyróżnić trzy podstawowe potrzeby, których zaspokojenie jest niezbędne do tego, aby osobowość mogła rozwijać się w optymalny sposób: mianowicie potrzebę autonomii, kompetencji i więzi.
POTRZEBA AUTONOMII– zaspokojona jest wtedy, gdy człowiek ma poczucie, że jest przyczyną zdarzeń. A więc daj swojemu dziecku możliwość podejmowania decyzji. Czasami będzie to możliwość wyboru między dwoma opcjami.
POTRZEBA KOMPETENCJI– odnosi się do poczucia efektywności oraz do możliwości podnoszenia swoich umiejętności. Zauważaj progres sportowy swojego dziecka- przypominaj, jaką drogę pokonał w doskonaleniu jakieś czynności czy wykonania zadania (dobrze sprawdzają się wtedy nagrania tego jak np. odbijał palcami na początku swojej przygody z siatkówką, a jak robi to teraz). Zaznaczaj, na jakim etapie nabywania umiejętności się znajduje (jeśli uczy się czegoś nowego, pokaż, że podobnie kiedyś uczył się tego, co teraz już umie).
POTRZEBA WIĘZI– odpowiada za poczucie posiadania znaczących relacji i bliskości z innymi. Pozwól na zacieśnianie więzi między twoim dzieckiem a rówieśnikami, z którymi chodzi na trening. Gdy jest taka okazja, wspieraj pomoc okazywaną rówieśnikowi (np. wspólny dojazd, przyjazd z treningu, pożyczenie stroju sportowego, odwiedzenie lub zorganizowanie spotkania z kolegą, który doznał kontuzji).
Jeśli środowisko zapewnia zaspokojenie trzech wymienionych powyżej potrzeb wspiera także motywację wewnętrzną młodej osoby (a więc także radość, przyjemność z uprawiania sportu i rozwijania swoich umiejętności).
4) Bądź najwierniejszym kibicem swojego dziecka.
Dając wsparcie swojemu dziecku w każdej sytuacji (zarówno przy porażce, sukcesie czy sytuacji, gdy nie wychodzi mu na treningu) pokazujesz, że dla Ciebie ważny jest on sam, jako człowiek, a nie rezultaty jego działań.
Staraj się podczas treningów lub zawodów obserwować swoje dziecko, ale nie dawaj mu wskazówek, rad w czasie trwania spotkania/treningu. Bardzo trudno wtedy młodemu zawodnikowi utrzymać koncentrację i pamiętać o zaleceniach trenera.
Daj przestrzeń na pojawienie się emocji u dziecka (a także u Ciebie, jako rodzica) po treningu/ zawodach. Szczególnie, kiedy pojawia się złość, smutek czy frustracja. Nie próbuj analizować, tłumaczyć- daj czas na wyrażenie emocji, często sprawdza się wtedy reguła 24h (odczekaj 24h zanim zaczniesz rozmawiać o sytuacji, która wywołała silne emocje).
5) Bądź elastyczny.
Znajomość swojego dziecka i obserwacja jego zachowań powoduje, że Ty, jako rodzic wiesz, kiedy Twoje dziecko nie chce iść na trening, bo nie podoba mu się dyscyplina sportu i chciałby ją zmienić, w grupie treningowej wydarzyło się coś, co może powodować wycofanie się lub…zwyczajnie złapał lenia W pierwszej sytuacji warto porozmawiać z dzieckiem, przeczekać jakiś czas i zastanowić się wspólnie nad zmianą dyscypliny czy zajęcia. Natomiast w drugim przypadku, to normalne, że czasami tracimy motywację (nawet wtedy, gdy uwielbiamy coś robić) i od czasu do czasu możemy pozwolić na leniuchowanie. Ale nie za często- wtedy właśnie jesteś tą osobą, która motywuje swoje dziecko do pójścia na trening (szczególnie, kiedy młody zawodnik trenuje już dłuższy czas). Najwięksi mistrzowie sportu, gdy wymieniają, co sprawiło, że osiągnęli sukces, mówią, że to często rodzice, którzy wyganiali ich na trening w momencie, gdy się im nie chciało. Tylko pod warunkiem, że jesteście pewni, że Wasze dzieci kochają ten sport.
W badaniu, o którym pisałam na początku przez dobry klimat motywacyjny rozumiano także atmosferę, jaka panowała w domu, dobre relacje rodziców z dziećmi, brak poczucia presji, zrozumienie, czerpanie przyjemności ze wspólnego spędzania czasu, wrażliwość na potrzeby i problemy dziecka, wspólne przeżywanie sukcesów i porażek.
Warto także pamiętać, że na ten klimat mają wpływ również czynniki, o których pisałam we wcześniejszych wpisach na stronie AS
Pozdrawiam,
Matylda Olek
Całe badanie: Siekańska, M. (2015). Rola osób znaczących we wspieraniu rozwoju talentów sportowych. Psychologia wychowawcza, 8, 153-169.