Akademia Siatkówki

Jak budować odporność psychiczną na stres młodych zawodników?
Umiejętność radzenia sobie ze stresem i presją towarzyszącą zawodom to jeden z najistotniejszych aspektów sportowej rywalizacji. Niezależnie od tego czy młody zawodnik zwiąże się ze sportem profesjonalnym, z pewnością wielokrotnie będzie musiał zmierzyć się z rywalizacją w swoim życiu lub innymi potencjalnie stresogennymi sytuacjami. Zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, jak każdą inną umiejętność można ćwiczyć, a sport jest do tego idealnym miejscem. Istotnymi osobami kształtującymi jeden z elementów odporności psychicznej będą trenerzy, rodzice czy psychologowie sportu. To od ich współpracy, a także codziennego działania będzie zależeć, w jaki sposób zawodnik będzie reagował na stres związany z zawodami. Oto kilka sposobów, jak trener i rodzic mogą zadbać oraz ćwiczyć odporność dziecka (z perspektywy psychologicznej), tak, aby stopniowo ją zwiększać:
1. Stworzenie środowiska, które pozwala czuć się bezpiecznie i wzrastać.
Zarówno rodzice, jak i trenerzy powinni zwracać uwagę, czy dziecko czuje się dobrze w grupie, w której trenuje. Rolą trenera jest zadbanie o atmosferę, w której jest przyzwolenie na popełnianie błędów (pozwolenie zarówno ze strony trenera, jak i rówieśników), zabawę, a także wsparcie w momencie wykonywania trudniejszych elementów. Jeśli młody zawodnik wie, że każdy popełnia błędy i jest to naturalny proces niezbędny do rozwoju, będzie odczuwał mniejszy stres w sytuacjach, które wiążą się z potencjalną przegraną. Niezwykle istotny będzie również aspekt budowania pewności siebie i wiary we własne możliwości przez trenera- zauważanie i podkreślanie dobrych zagrań, zauważanie indywidualnego progresu dziecka oraz nastawienie na rozwój (każdy może być w czymś dobry poprzez systematyczną, czasochłonną pracę i pozytywne nastawienie).
2. Podkreślanie najpierw podjętego działania, później jego rezultatów.
Aspekt, który często pojawia się w poradach dla Państwa, a więc umiejętność doceniania podjętego wyzwania przez dziecko, jego wykonania, a później ewentualnego sukcesu. Wynik działania jest ważny, ale jeszcze ważniejsze wydaje się być nauczenie młodego zawodnika, w jaki sposób coś wykonuje. Tylko na swoje działanie mamy największy wpływ, jest w pełni zależne od nas, z kolei wynik rywalizacji jest wypadkową wielu czynników, także tych od nas niezależnych (np. dyspozycja przeciwników, decyzje sędziego). Koncentrując się na działaniu, a nie na wyniku obniżamy potencjalny stres, który wywołują zawody.
3. Dbanie o regenerację.
Odpoczynek i sen są także bardzo ważną częścią treningu. Z perspektywy odporności organizmu na stres, jest ona znacznie obniżona, gdy jesteśmy zmęczeni. Odpoczynek fizyczny stanowi funkcję regulacyjną- przywraca energię, równowagę umysłową, uaktywnia układ, który odpowiedzialny jest za wyciszenie organizmu. Jako rodzic dbaj każdego dnia, o czas wolny swojego dziecka, w którym będzie mógł nazwać odpoczynkiem. Dbałość o odpowiednią ilość snu zapewni optymalne funkcjonowanie nie tylko na boisku. Warto pamiętać, że regeneracja jest tak samo ważna jak mobilizacja organizmu!
4. Nauka wyciszenia organizmu i relaksacji.
Oddech przeponowy oraz trening relaksacyjny stanowi ważny aspekt treningu mentalnego ze sportowcami. To umiejętność świadomego oddechu przeponowego, opierająca się na głębokim, powolnym oczyszczającym wdechu i długim wydechu ustami. Trening relaksacyjny polega na napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych partii ciała (trening progresywny Jacobsona) lub poprzez autosugestię odczuwania ciepła lub/i ciężaru swojego ciała (trening autogenny Schultza). Opisywany trening wzmacnia wydajność pracy naszego umysłu, wzmacnia zdolność koncentracji uwagi, pamięć, sprzyjając twórczemu myśleniu, a przede wszystkim kształci umiejętność samoregulacji emocji. Warto uczyć młodego zawodnika, już od najmłodszych lat, tego zestawu technik, które pozwalają na radzenie sobie z napięciem i stresem.
5. Obserwacja i wsparcie.
Każdy z nas w inny sposób reaguje na potencjalnie stresującą sytuację. Jako rodzic, bądź pilnym obserwatorem- jak reaguje Twoje dziecko? Co mu pomaga optymalnie funkcjonować w takiej sytuacji, a co powoduje eskalację emocji? Warto, metodą małych kroku oswajać młodego zawodnika zarówno z rywalizacją podczas zawodów sportowych, jak i sytuacjami, które stanowią wyzwanie dla niego. Równocześnie rozmawiać o nich, pytać o to, jak chciałby sobie z nimi radzić, pokazywać plus i minusy reakcji. Przede wszystkim dawać wsparcie i zrozumienie dla każdej reakcji dziecka, widocznie na ten moment w taki sposób potrafi sobie z sytuacją dla niego trudną poradzić.
Warto podkreślić, że dążymy do tego, aby dziecko zarówno teraz jak i w przyszłości efektywnie radziło sobie ze stresem. To, że będzie go odczuwać jest czymś normalnym, tak samo, jak to, że czynników wywołujących potencjalny stres będzie w jego życiu coraz więcej. Zadaniem rodziców i trenerów, a także psychologów sportu jest wyposażyć młodego zawodnika w umiejętność radzenia sobie, kiedy spotka na swojej drodze takie sytuacje.

Warto podkreślić, że dążymy do tego, aby dziecko zarówno teraz jak i w przyszłości efektywnie
radziło sobie ze stresem. To, że będzie go odczuwać jest czymś normalnym, tak samo, jak to,
że czynników wywołujących potencjalny stres będzie w jego życiu coraz więcej. Zadaniem
rodziców i trenerów, a także psychologów sportu jest wyposażyć młodego zawodnika w
umiejętność radzenia sobie, kiedy spotka na swojej drodze takie sytuacje.
Jeśli mają Państwo pytania dotyczące porad, a także inne, związane z funkcjonowaniem
mentalnym młodego zawodnika, zapraszam do kontaktu- matylda.olek@gmail.com